EIND GOED, AL GOED

DE ZWIJGENDE AFGOD 'WETENSCHAP'

De Rode Ballon, acryl op papier

De Wetenschappelijke Methode zou de mens bevrijden uit zijn bijgeloof en onwetendheid. Nou vergeet het maar. Nog steeds geloven heel veel mensen in wat de sterren over hun toekomst te vertellen hebben, lopen ze niet onder ladders door, vermijden zwarte katten en kloppen op hout. Weliswaar lacherig maar toch, je weet maar nooit waar het goed voor is.

De wetenschappelijke veronderstelling dat de mens is overgeleverd aan een statistisch te berekenen noodlot wil er bij de meeste mensen niet in. Er moet een samenhang zijn. We aanvaarden niet de idee dat we zo maar op de wereldbol gesmeten zijn als de zoveelste toevalstreffer tussen een zaadje en een eicel op een toevallig in de immense kosmos zwevende aardbol zonder verder doel of betekenis.

Die statistieken lappen we trouwens ook aan onze laars. Je kunt nog zo vaak statistisch aantonen dat roken in 9 van de 10 gevallen tot longkanker of andere levensbedreigende aandoeningen zal leiden, er zullen altijd mensen zijn die dat naast zich neerleggen. Het omgekeerde geldt ook. Je kunt mensen nog zo vaak vertellen dat de kans dat ze de loterij winnen een op de zoveel miljoen is en dus eigenlijk verwaarloosbaar, toch blijven ze loten kopen. Het lot is niet statistisch vast te stellen. Het lot zit in het cijfer zeven of drie, in een droom die je gehad hebt, in een aanwijzing die je die dag is overkomen. Statistieken zijn goed bedoeld maar zeggen niks.

Bovendien zijn die wetenschappelijke statistieken met bijbehorende voorspellingen druk bezig om zichzelf ongeloofwaardig te maken. Nog niet zo lang geleden beweerden wetenschappers dat de Mexicaanse griep een dodelijke bedreiging van onze samenleving zou zijn. Zo dodelijk dat de overheid miljoenen investeerde in de preventieve aankoop van een geneesmiddel dat niet helemaal een geneesmiddel was. De kosten voor die aankoop brachten we allemaal samen zelf op als belastingbetalers. Waarvoor, voor niks en niemendal.

Om longkanker door roken te voorkomen verbieden we het roken op alle plaatsen waar meer dan een mens komt en dus eigenlijk overal. Maar daar blijft het niet bij. Steeds meer worden statistieken ingezet om het menselijk gedrag van overheidswege dwingend te sturen. Vet zou schadelijk voor de gezondheid zijn dus gaan we vetten verbieden of extra belasten. Bont dragen zou ongewenst dierenleed veroorzaken dus verbieden we het van overheidswege. Frisdranken bevatten teveel suikers dus wordt gepleit om frisdranken van overheidswege te verbieden dan wel met minder suiker aan te maken of de suikers extra te belasten. Het zijn maar voorbeelden die je met tientallen kunt aanvullen.

Het zal niet zo lang meer duren of de wetenschap zal ons met hulp van de overheid in het maatpak dwingen dat zij voor ons bestwil ontworpen heeft. We zullen dan nog onvrijer zijn dan toen we geloofden in duivels, goden, druïden, sterren, cijfercombinaties enz.

Maar dank zij die wetenschap zullen we uiteindelijk wel comfortabel sterven, wetende dat elk orgaan, elk botje, elk haartje van ons hergebruikt zal worden zodat de planeet nog heel lang zal bestaan. Wat de zin daarvan is? Dat is wetenschappelijk niet vast te stellen. De wetenschap blijkt een zwijgende afgod te zijn.

PORTRET VAN EEN KLEURENDICHTER

 Portret van een kleurendichter, acryl en potlood op papier

Dit is geen portret in de klassieke zin van het woord. Het heeft geen gelijkenis met iemand. Het is een portret waarvan de gelijkenis ondergeschikt is aan de kleuren. Het is eigenlijk een kleurengedicht in de vorm van een portret. Het is daarmee gewijd aan de schilderkunst zoals die begonnen is met o.a. Paul Cezanne en uiteraard Vincent van Gogh. Voor hen en al degenen die hen daarin volgden, was niet meer de gelijkenis het belangrijkste maar de kleur. Zij waren kleurendichters geworden.

Dat was een revolutie in de schilderkunst waar tot op de dag van vandaag veel mensen moeite mee hebben. Zij vinden dat een schilderwerk moet verwijzen naar de werkelijkheid door die zo perfect mogelijk weer te geven. Omdat effect te bereiken hebben schilders in de loop der eeuwen kunstjes verzonnen om de illusie van werkelijkheid zo groot mogelijk te maken. Hoe beter de illusie, hoe groter de schilder zo vonden en vinden nog altijd veel mensen.

De opkomst van de fotografie heeft de schilderkunst op dit punt ruim ingehaald. Dank zij de fotografie kunnen we een zonsondergang zo vaak en zoveel als we willen perfect kopieëren. De schilderkunst dreigde daarmee overbodig te worden tenzij andere aspecten van de schilderkunst dan die van de illusie van de werkelijkheid benadrukt zouden gaan worden. Aspecten die de meesters voor ons uiteraard ook al ontdekt hadden maar tot dan ondergeschikt bleven aan de illusie van de werkelijkheid.

Twee belangrijke elementen van de schilder kunst leenden zich voor zo’n benadering: de vormen en de kleuren. Zo legde bijvoorbeeld Picasso zich voornamelijk toe op de vormen. Met zijn werk laat hij ons zien dat we op veel manieren naar de werkelijkheid kunnen kijken. Zijn broeder in de kunsten Matisse was meer de man van de kleuren. Picasso was een groot bewonderaar van Matisse als kleurendichter. Hij heeft Matisse wel eens kleurentovenaar genoemd, zo meen ik ooit gelezen te hebben.

NIGGA BITCH OF NIGGABITCH?

 De tweetreacties van Rihanna op het artikel waarin ze Niggabitch wordt genoemd, waren heftig.

“@evajackie I hope u can read english, because your magazine is a poor representation of the evolution of human rights! I find you disrespectful, and rather desperate!! You ran out of legit, civilized information to print! There are 1000′s of Dutch girls who would love to be recognized for their contributions to your country, you could have given them an article. Instead, u paid to print one degrading an entire race! That’s your contribution to this world! To encourage segregation, to mislead the future leaders to act in the past! You put two words together,”

“@evajackie with the intent of abasement, that made no sense…”NIGGA BITCH”?!….Well with all respect, on behalf of my race, here are my two words for you…FUCK YOU!!!”

Een leuke rel. Mag men in een Nederlands Modeblad schrijven dat een gekleurde zangeres uit Barbados met een miljoenenpubliek een niggabitch is? Hoewel ik een vermoeden had van de betekenis –ik ben niet thuis in de wereld van Rihanna - zocht ik voor de zekerheid het woord op internet op. Wat ik las, was niet echt om van te schrikken. Als het wordt geschreven als nigga bitch, dus met twee woorden los van elkaar, gaat het volgens de Urban Dictionary om “a black persoon that is a bitch or a person who is acting gay or as a suck up. Used as a general insult.” Een belediging dus en beledigen doe je niet, zeker niet in een modeblad. Dat mag alleen in de politiek en dan nog.

Aaneen geschreven als een woord is de Urban Dictionary minder duidelijk. Ik lees “simply way to address someone, preferably those who are NOT black, and are one of your friends. It adds a new flavor to the word nigga’. Als ik het goed begrijp is het een plaagwoord van een gekleurde persoon aan een niet gekleurde persoon, naar ik veronderstel een vrouw, die je vriend(in) is. Een woord dus om vertrouwelijk te plagen tussen een zwarte man en een blanke vrouw tot uitdrukking te brengen. Het woord ‘nigga’ krijgt daardoor een nieuw charmant jasje, aldus de Urban Dictionary.

Als het woord zoals hierboven bedoeld was, dan is het niet zozeer beledigend gebruikt als wel misplaatst want ik neem aan dat de schrijfster die het woord gebruikte niet bevriend is met de aangesproken Rihanna. De schrijfster heeft dan dit vertrouwelijk bedoelde woord voor de privé sfeer in de publieke sfeer geplaatst en dan verkeert het in zijn tegendeel. Het wordt dan door de aangesprokene als een belediging ervaren.

Dit gebeurt regelmatig met woorden die van de spreektaal naar de schrijftaal worden overgebracht. Wat in de spreektaal bedoeld is als plaagstoot tussen vrienden, wordt in schrijftaal een misplaatste grap of erger een belediging. Het woord troela in spreektaal kan liefkozend bedoeld zijn. Het ligt er maar aan hoe je het uitspreekt en vooral tegen wie! In schrijftaal is het woord beledigend.

Toen ik in Colombia woonde, werd ik door mijn vrienden 'mono' genoemd wat zoveel is als aap. Maar het was liefkozend bedoeld. Toen ik een keer een woordenwisseling kreeg met een Colombiaan, werd me het woord mono als het ware toegebeten. Hij gebruikte het als scheldwoord. In de geschreven taal ben ik het echter (nog) niet tegengekomen. Het is natuurlijk altijd mogelijk dat het op den duur ook geschreven wordt en dan hangt het maar van de kontekst af of het een positieve betekenis krijgt of een negatieve.

Kortom, spreektaal is geen schrijftaal en andersom. Als je dat niet aanvoelt moet je of geen schrijver of journalist worden of dergelijke woorden vermijden. Schrijven en spreken is nu eenmaal moeilijker dan je denkt dat heeft deze rel dan toch maar weer bewezen. En oh ja, ik denk niet dat je de schrijfster om deze al te menselijke vergissing nu ineens racistisch kunt noemen. Dat is te ver gezocht en een beetje dom om te schrijven en te zeggen.

KATHOLIEKE EN ANTI-KATHOLIEKE DIEREN

 Je zou kunnen zeggen dat de ezel op dit schilderij een ereplaats heeft tussen Maria en Jozef. Ooit werd dit schilderij toegeschreven aan de Brabantse schilder Jheronimus Bosch. Onderzoek heeft uitgewezen dat het dateert van na de dood van Bosch. Het schilderij staat nu bekend als van een navolger van Bosch en is te zien in het Wallraf-Richartz museum te Keulen.

Hoewel ik een katholieke opvoeding heb gehad, wist ik niet van het bestaan van katholieke dieren totdat Gerard Reve erover schreef. Welke dieren volgens hem katholiek waren, staat me niet meer bij al zal de ezel er wel bij zijn. Volgens hem zou God namelijk op aarde wederkeren in de gedaante van een ezel:

’Als God zich opnieuw in Levende Stof gevangen geeft, zal hij als ezel terugkeren, hoogstens in staat een paar lettergrepen te formuleren, miskend en verguisd en geranseld, maar ik zal hem begrijpen en meteen met hem naar bed gaan, maar ik doe zwachtels om zijn hoefjes, dat ik niet te veel schrammen krijg als hij spartelt bij het klaarkomen.’ (GK van het Reve, ‘Brief aan mijn Bank’, verschenen in het eerste nummer van ‘Dialoog, tijdschrift voor homofilie en maatschappij’, 1965)

Volgens de overlevering en getuige de oudste schilderkunstige afbeeldingen was de ezel samen met de os getuige van de geboorte van Jezus Christus. Niet zo gek want JC werd geboren in een stal.  Hoewel het kan ook gewoon een woonhuis geweest zijn. Tot ver in de negentiende eeuw was bij veel boeren de stal immers ook meteen woonhuis. Dieren en mensen deelden in de winter zoveel mogelijk dezelfde ruimte en daarmee ook lichaamswarmte. Ik weet nog dat bij mijn opa en oma aan mijn vaders kant de deel waar de koeien in de winter op stonden slechts met een enkele muur gescheiden was van de woonkeuken. De poepdoos lag trouwens ook in een hoek op de deel.

Op dit schilderij is goed te zien dat de de stal van Betlehem het midden houdt tussen een woonhuis en een stal. Het schilderij is een van de oudste afbeeldingen van een kerststal uit onze landsdelen (omstreeks 1446). Het is van Rogier van der Weyden en te zien in de Gemälde Galerie in Berlijn.

Het lam lijkt me ook een katholiek dier. JC wordt immers wel het ‘Lam Gods’ genoemd. Op het beroemde altaarstuk ‘Het Lam Gods’ (1432) van de gebroeders Jan en Hubert van Eijck, te zien in de Sint Baafskathedraal in Gent, wordt deze beeldspraak schilderkunstig uitgewerkt. JC werd 'Lam Gods' genoemd door Johannes de Doper. In deze beeldspraak is JC het zoenoffer dat God brengt door zijn zoon JC mens te laten worden en de dood van de mensen te laten sterven.

Een andere beeldspraak is die van JC zelf afgebeeld als een herder met op zijn schouder een verdwaald lammetje. Deze beeldspraak leerde ons katholieke kinderen dat JC zich om elk schaap, hoe klein en verdwaald ook, bekommerde en hem persoonlijk ging zoeken en terugbrengen naar de kudde der gelovigen.

Een heel belangrijk dier voor katholieken is de duif. Niet als symbool van de vrede maar als die van de Heilige Geest. Zoals bekend is God een heilige drie-eenheid of drievuldigheid: God de Vader, God de Zoon (JC) en God de Heilige Geest. Dit geloof in de drievuldigheid (Trinitas) wordt bevestigd telkens als je een kruisteken maakt en ondertussen uitspreekt ‘In naam van de vader, de zoon en de heilige geest’.

Ik twijfel of je de slang wel een katholiek dier mag noemen ook al neemt hij in de katholieke wereld een belangrijke plaats in maar dan als opponent van God. Het was immers de duivel die in de gedaante van een slang in de boom van kennis van goed en kwaad de eerste vrouw Eva wist te verleiden van de vruchten van die boom te eten. De slang staat aan het begin van de erfzonde en daarmee het kwaad in de wereld.

De geboorte van JC om de mensheid van deze erfzonde te bevrijden was uiteraard een genadeloze klap voor de duivel. Daarom wordt Maria, de moeder van JC, vaak afgebeeld met haar bevallige voet op de kop van een slang. Ze verplettert op die manier de duivel. De slang zou je dus beter een anti-katholiek dier kunnen noemen. Dat klopt wel. Slangen hebben onder de mensen een slechte naam. Zo zie je maar weer hoe dicht de beeldspraak bij de werkelijkheid staat ook al blijft het allemaal wel een kwestie van geloven.