GERARD REVE EN GODSDIENST ALS MEDICIJN VOOR ZENUWLIJDERS

Gerard Reve dweepte net als veel Katholieken (waaronder ook de Poolse paus Johannes Paulus II) met de Heilige Maagd Maria, Onze Lieve Vrouw, middelares bij haar zoon Jezus Christus en diens Vader en troosteres voor de onrustige en dwalende ziel. Zijn pose op de foto is uiteraard bestudeerd. De rozenkrans om zijn nek is overdreven ook al is de rozenkrans voor veel Katholieken een  Mariasymbool waar men aan gehecht is. De wijn was zijn aardse toeverlaat maar ook het symbool van het bloed dat Christus aan het kruis vergoten ter verlossing van de mensheid. Vandaar dat tijdens de Heilige Mis wijn in bloed wordt veranderd ter nagedachtenis aan dit offer van God's zoon Jezus Christus. De schedel is een aanklacht tegen ijdelheid. 

Het is altijd boeiend een hypothetische analyse te lezen over iemands werk. Ik bedoel het boek ‘ Jezus Maria! Van het Reve, van het Violet en de Dood’ van Wim Wennekes (1996). WW vertelt daarin over zijn zoektocht naar het antwoord op de vraag waarom Gerard Reve zich tot het Rooms Katholieke geloof bekeerde. Een vraag die velen zich hebben gesteld. Nederlandse intellectuelen kunnen zich niet voorstellen dat mensen met een normaal verstand, gelovig kunnen zijn. 

Het vermoeden is vaak geuit, o.a. door collega schrijver W.F. Hermans, dat de bekering van Reve een marketingtruc was ter verhoging van de verkoopcijfers van zijn boeken. Dat was zeker zo toen een klacht over godslastering leidde tot het zogenaamde Ezelsproces. Reve zat toen gebeiteld in de publiciteit maar of hij daarom RK gelovige werd is toch wel eng gezien.

De psycholoog Wennekes kijkt er in ieder geval anders tegenaan. Hij verklaart diens bekering als het gevolg van zijn overgevoelige aard. Reve is immers een zenuwlijder vol muizenissen, die van een mug een olifant maakt. Soms tot ergernis van een lezer zoals ik. Door toeval geholpen ontdekt Wennekes een verband tussen Reve’s overgevoeligheid zoals die in ‘De Avonden’ tot uiting komt en het boekje ‘De kleine neurasthenicus; beknopte handleiding tot een ordentelijk leven’ van dr. Herman Gerard de Cock (1922).

In ‘De Avonden’ citeert Reve uit dat boekje en noemt ook de methode Coué, geschreven als Koewee. Deze selfmade zenuwarts stond in de jaren twintig van de vorige eeuw bekend om zijn methodische aanpak van de zenuwzieke met o.a. de spreuk “iedere dag, in alle opzichten, gaat het mij beter en beter.” Als zenuwlijders deze meditatieve zin maar vaak genoeg herhalen worden ze vanzelf beter.

Een andere figuur uit de Cock’s boekje die Reve aanhaalt, is de gediplomeerde Franse zenuwarts Janet. Wennekes schrijft daarover op blz.41 het volgende: “Reden om in dit boek  over de geestelijke ontwikkeling van G.K. van het Reve aan het bestaan van Pierre Janet te herinneren is niet zozeer dat diens naam in De Avonden enkele malen en in De kleine neurathenicus vele malen wordt genoemd, maar vooral de kijk die Janet op zenuwlijders ontwikkelde en die als een handschoen past op de geaardheid van G.K. van het Reve en diens late bekering tot het katholicisme.”

Wat bij de methode Janet opvalt is de plaats die hij religie toekent als middel om de zenuwlijder los te maken uit zijn oude milieu en zijn eigen leven in te richten: “De godsdienst lijkt te zijn uitgevonden door een geniaal psychiater die geobsedeerden wilde behandelen.” (Wennekes blz.44).

Nu zijn we aangekomen op het punt waar het bij Wennekes om draait. Reve zou de godsdienst ontdekt hebben als een methode om zijn eigen onrust, onzekerheid en roerige zieleleven aan te pakken. Een mooie gedachte en wie weet, zit er een kern van waarheid in. Maar toen hij De Avonden schreef, had hij nog geen afstand genomen van het Communistische geloof dat hij van thuis uit had meegekregen. Dat kwam pas veel later.

Uit de reacties op vragen van Wennekes blijkt dat Reve zelf het verband tussen De Avonden en zijn bekering maar smalletjes vindt. Godsdienst en geloof zijn bij Reve meer dan een methode om zichzelf als zenuwlijder te genezen. Maar het is natuurlijk wel een geruststellende gedachte voor de wetenschap: godsdienst als een wetenschappelijke methode ter genezing van zenuwlijders. Je moet er maar op komen.

HET GEHEIM VAN DE SP

Wat doet de Boliviaanse president Evo Morales op bezoek bij Emile Roemer? Dinsdag 12 juni stond een wat zenuwachtige SP leider, voormalig  onderwijzer, de Boliviaanse president, voormalige cocaboer, hem bij de Tweede Kamer op te wachten. De Boiviaanse ambassade verschafte geen opheldering over het doel van het bezoek.

Volgens de SP had de President zelf het initiatief genomen tot het bezoek. Ik hoorde Roemer op het acht uur journaal zeggen dat hij kennelijk de SP een interessante partij vond. Hij gaf te kennen vereerd te zijn met het bezoek. In de krant lees ik dat een woordvoerder van de SP ervan uit gaat dat het gaat om inhoudelijke overeenkomsten, de betrokkenheid van de SP bij Bolivia in het verleden en ook dat de positie van de SP in de peilingen een rol spelen. Die laatste verklaring vind ik het leukst. Het roept het beeld op van een Boliviaanse President op speurtocht in Europa naar socialisten die misschien wel aan de macht gaan komen. Geen geloofwaardig scenario.

Ik denk eerder dat de goede contacten van SP partijsecretaris Hans van Heijningen met radicaal links in Latijns Amerika en in het bijzonder de Nicaraguaanse Sandinisten een niet onbelangrijke rol hebben gespeeld. Hans woonde van 1984 tot  1992 in het Midden Amerikaanse land Nicaragua. In die tijd was hij o.a. adviseur van de Sandinisten die van oudsher een nauwe politiek band hadden en hebben met Fidel Castro.

Vermoedelijk zijn deze goede contacten van de partijsecretaris met de Sandinisten ook de reden waarom de SP nooit mee doet aan protestacties tegen de schendingen van de mensenrechten op Cuba zo lees ik in Cubatips van deze week. “Bij de Nederlandse protestdemonstraties - zeven achtereenvolgende jaren - tegen de gevangenname van de groep van 75 door het Castro-regime schitterde de SP steeds door afwezigheid. Op uitnodigingen tot deelname door de organisatoren, w.o. Glasnost in Cuba, werd helaas steeds negatief door buitenlandspecialist Harry van Bommel gereageerd." 

Zo’n vriendschappelijk bezoek roept vragen op over het soort buitenlands beleid dat de SP in een mogelijk toekomstig nieuw kabinet zou willen voeren. Is het in het belang van Nederland om goede banden te hebben met een president die goede vriend is van de manisch linkse Hugo Chavez, president van Venezuela en diens andere vrienden die hij met zijn oliegeld rondom hem heen heeft verzameld waaronder zijn beste vriend de Cubaanse dictator Fidel Castro? Andere vrienden van Chavez en Morales zijn de Nicaraguaanse Sandinistische President  Daniel Ortega, de Ecuatoriaanse President Rafael Correa en de Argentijnse President Cristina Kirchner.

Samen vormen zij een soort van anti Noord Amerikaans en vooral een pseudo-socialistische front dat veel heil verwacht van de (re)nationalisering van bedrijven, centrale sturing en planning van de economie, beperking van de vrijheid van meningsuiting, fysieke intimidatie van de oppositie en een economie van de verdeling. Hoe desastreus dergelijke politieke recepten werken, kun je zien op Cuba. Dat zet nu, vanwege de totale mislukking van dat model na ruim 60 jaar, pietluttige stapjes naar het kapitalisme maar zonder aan de politieke machtsverhoudingen tittel noch jota te veranderen. Cuba op zoek naar het Chinese model op zijn Cubaans. 

Het is niet te hopen dat ze bij de SP zo gek zijn om degelijke recepten in Nederland toe te passen. Maar met zulke kontakten weet je het natuurlijk maar nooit.