AMBITIEUS

Mijn dochter, een verse moeder van een baby van nog geen 6 maanden en een manneke van 2 jaar vertelt haar vriendinnen een beetje trots dat ze alweer druk aan het solliciteren is. Een fikse zelfoverwinning want toen ze vlak na haar eerste zwangerschap opnieuw en onverwacht zwanger was, werd ze op haar werk door bazen en vrouwelijke collega's uiterst koeltjes behandeld. Twee keer zwanger in zo'n korte tijd bleek niet overeenkomstig het wereldbeeld te zijn van de hardwerkende, veeleisende ambitieuze yuppievrouw. Plotseling kreeg ze te horen dat ze na haar zwangerschapsverlof ontslagen zou worden. Tijdens het rituele evaluatiegesprek van 2 maanden daarvoor was er nog geen vuiltje aan de lucht geweest. Je kunt dan natuurlijk gaan terugvechten maar dat maakt je werk er niet plezieriger op.

Toen mijn dochter zei dat ze naar een baan van een halve week zocht, werd haar verweten niet ambiteus te zijn. Hoezo niet ambitieus? Is er meer ambitie in een leven mogelijk dan kinderen op de wereld zetten en op te voeden tot medemens? Ik denk het niet tenzij je natuurlijk een wereldveroveraar denkt te worden. Als je daar maar genoeg slachtoffers bij maakt dan wordt je al gauw een van de groten der geschiedenis maar voor de rest van ons is het opvoeden van kleine mensen tot grote mensen het meest ambiteuze wat mogelijk is. Het kan natuurlijk dat die ambitie niet bij je past maar denk dan niet dat daarom jouw ambitie groter zal zijn.

Wat is een mensensamenleving zonder mensen? Helemaal niks toch? Wat komt er allemaal niet kijken bij een goede opvoeding? Dagelijks lezen we in kranten en zien we op de beeldbuis wat er allemaal niet mis kan gaan met de opvoeding. Alleen al zulke risico's met optimisme tegemoet durven treden getuigt van levensmoed. Veel vrouwen en mannen durven zich er dan ook niet aan te wagen. Maar gelukkig zijn er nog genoeg vrouwen en mannen die het wel samen aandurven om verantwoordelijkheid te nemen voor kinderen en hun opvoeding en daarmee voor samenleving en maatschappij. Want laten we wel wezen zonder kinderen is de zaak hopeloos verloren. Dan volgt op vergrijzing het grote uitsterven. Dat is mooi voor het natuurbehoud maar slecht voor het behoud van de mensheid.

Een gezin coördineren en aansturen wordt trouwens in zijn algemeenheid ook behoorlijk onderschat. Men doet alsof het allemaal niks voorstelt om dag in dag uit, wekelijks, maandelijks en jaarlijks ervoor te zorgen dat alle benodigdheden in huis zijn, dat het daartoe beschikbare geld evenwichtig wordt besteed, dat kleding en schoenen in orde zijn, dat er hygiëne in huis is, dat het huis overzichtelijk is voor de kinderen, dat ziekten met hulp van artsen en medicijnen worden behandeld, dat de kinderen opgevoed worden tot grote mensen die zich straks staande kunnen houden in die grote mensenmaatschappij enz. enz.

Het grappige is dat je dit allemaal nergens kunt studeren. Je moet er zelf met je vriendje, partner of wat dan ook maar achter zien te komen. Hoe blijf je bij elkaar, hoe hou je het vlammetje voor elkaars lief en leed brandend, met welke waarden en normen voed je de kinderen op, waar besteed je tijd en geld aan enz. enz.? Hoewel de vrouwen en tegenwoordig ook de mannenbladen hun best doen op deze vragen antwoorden te geven, blijft het tasten in het donker in de hoop dat je niet met je kop tegen de lamp of de kast loopt. Het mag een wonder heten dat zoveel mensen zich in die moeilijke omstandigheden toch nog weten te redden. Blijkbaar beschikken ze daarbij over de juiste ambities.   

HOPPER

Edward Hopper, Zelfportret, 1925-1930, Whitney Museum of American Art, New York.

De Amerikaanse schilder Hopper blijkt op het weinige opnames die er van hem zijn een bedachtzaam zelfs traag man te zijn. Een man ook van weinig woorden. De man van de schilderijen met de eenzame mannen en vrouwen in een naar het schijnt verloren wereld vertelt dat hij eigenlijk altijd alleen maar zonlicht heeft willen schilderen, puur zonlicht zonder dat we afgeleid worden door vormen en architectuur. Geen woord over existentiële eenzaamheid, de vervreemding van de mensen, het gebrek aan onderling kontakt en andere dezulke hoogstaande geestelijke zaken die men in de kunstkritiek over hem leest.

Zonlicht wilde hij schilderen. Hij geeft nog wel toe dat hij van architectuur houdt. Het schijnt dat hij een blauwe maandag voor architect heeft geleerd. Maar toen, in zijn jeugd, hield hij het meeste van boten. Succes met zijn werk bleef lang uit. Om in de kost te voorzien was hij illustrator waar hij een grondige hekel aan had. Hij vond het niks. Pas op zijn 42^ste begon hij zodanig te verkopen dat hij zich eindelijk voltijds kon wijden aan de schilderkunst.

Edward Hopper, A woman in the sun, 1961, Whitney Museum of American Art, New York.

Hopper spiegelde zich aan de klassiekers. Hij ging 3 keer naar Parijs omdat hij 'de Latijnen' benijdde om hun vrijheidsgevoel. Hij bedoelt geestelijke vrijheid. Hij bewonderde Courbet, Manet en andere impressionisten. Ik heb hem niks horen zeggen over de getormenteerde van Gogh of branieschilder Picasso. Toen hem zijn visie op de schilderkunst werd gevraagd, haalde hij een klein papiertje uit zijn zak waarvan hij een citaat van Goethe voorlas. Hij verontschuldigde zich bij voorbaat voor zijn opvatting “waar velen het wel niet mee eens zouden zijn, maar hij kan het niet helpen, het is zijn mening.”

Die komt erop neer dat de kunstenaar zijn omgeving verinnerlijkt, er zijn eigen licht op laat schijnen. Een schilderij moet dus volgens Hopper een overdenking van de werkelijkheid zijn. Hopper vond dan ook dat schilders niet te ver van die werkelijkheid moeten gaan staan want je moet wel verstaanbaar blijven voor de mensen. Met abstracte kunst loop je kans helemaal buiten de werkelijkheid te geraken en dan weten de mensen niet meer waar je het over hebt. Hopper moest dus niet veel hebben van abstracte kunst. Terwijl die kunst met de Amerikaanse druipschilder Jackson Pollock juist furore maakte in Amerika en elders.

Hem werd een 'objectief realisme' toegeschreven. Daar was hij het mee eens. Hij vindt dat hij zich aan de werkelijkheid heeft gehouden. Hij is als een strenge detective die zich aan de feiten wil houden omdat dat het enige houvast is om te weten wat er is gebeurd. Gezien het Goethe citaat heeft Hopper goed geweten dat absolute objectiviteit, los van het oog en de geest van de schilder niet bestaat, maar dat betekent niet dat hij geen realist is die de feiten voor zich laat spreken.

Edward Hopper, Rooms by the sea, 1951, Yale University Art Gallery, New haven, Connecticut. Dit schilderij toont ook de strengheid waarmee Hopper architectuur in beeld bracht. Met de 3hoofdkleuren rood, blauw en geel komt hij dicht bij Mondriaan.

Als realist was Hopper geen optimist wat opmerkelijk was in zijn tijd toen de VS steeds zelf bewuster en machtiger werd. Zeker nadat de VS de Tweede Wereldoorlog de wereld aan zijn voeten had liggen, was alles mogelijk. Hopper bleef echter trouw aan zijn schilderkunstige opvattingen en streefde niet naar beroemdheid, kassuccessen en grootse tentoonstellingen. Misschien kwam dat door zijn streng gelovige opvoeding of was het zijn stroeve huwelijk? Hoe het ook zij, hij heeft ons ontroerend eenvoudige en tegelijk aangrijpende schilderijen nagelaten en daar zijn we hem dankbaar voor.

AVRO Close Up:EdwardHopper-Het witte doek.

AMSTERDAM

Gelukkig is er nog altijd Rembrandt om Amsterdam aan te prijzen als de stad van de creatievelingen. 

Mijn lijfblad is nog maar net naar Amsterdam verhuisd of ik stuit al op een lange lofzang op die stad. Ik vroeg me al af waarom de krant zo nodig moest verhuizen van Rotterdam naar Amsterdam? Gelukkige helpen mij 2 wakkere NRC verslaggevers op weg. Het is van oudsher de mediastad, maar ook de filmstad (filmstad? In Nederland?), de boekenstad (zeker omdat de schrijver H.M. er tot zijn dood gewoond heeft?) en reclamestad. Dat laatste zou zeker kunnen want trendy humbug en gevoelige modieusheid past wel bij Amsterdam.

Ik lees ook nog dat Amsterdam steeds meer een televisiestad wordt. De AVRO gaat zomaar een filiaal openen in het Vondelpark. SBS 6, Net 5 en Veronica moesten van begin af aan niks hebben van het buitenplaatsje Hilversum en vestigden zich in A. Powned en WNL zijn meteen in Amsterdam begonnen. En als klap op de vuurpijl zitten ook Endemol, IDTV en Eyeworks in Amsterdam. Stuk voor stuk grote aanwinsten voor onze Nederlandse kijk en luistercultuur.

Een mooi voorbeeld waartoe creativiteit kan leiden.

Die culturele mammoeten willen zo graag naar Amsterdam omdat “de creatieve klasse van Nederland goeddeels in Amsterdam woont”. Als bewijs wordt de eindredacteur van P&W geciteerd. “Toen we begonnen met het programma, in de Plantage bij Artis, was dat onze eerste eis: het moet in Amsterdam zijn.Hier wonen de meeste van onze gasten. Die willen gewoon met de fiets kunnen komen.” Waar een andere creatieveling bij wijze van voorbeeld aan toevoegt “Van Mierlo woonde om de hoek. Die kon je altijd vragen: doe eens iets leuks.”

Nadere toelichting is overbodig. Amsterdam de stad van de creatievelingen die altijd iets leuks kunnen doen. Bovendien blijkt de stad ook een goede leverancier van het dagelijks benodigde studiopubliek. Aapjes praten, aapjes komen kijken. En oh ja, er dreigt een nadeel. “Je moet wel uitkijken dat je programma niet te Amsterdams wordt.”. Laat dat meteen een waarschuwing zijn voor de NRC. Ze zijn al aardig bezig te verAmsterdamsen met hun overbodige, pijn aan je ogen doende, inhoudsloze zaterdagbijlage Luxe. Ik heb geen hekel aan luxe, iedereen moet zelf weten waar hij zijn leven aan besteed maar ik hoef er niks over te weten. Zulke onderwerpen laat ik liever over aan Linda, Huppel en Hoela.

Creatievelingen komen graag op de fiets.

Amsterdam is al lang niet meer de stad der steden. Veel te veel lawaai met ook nog eens goedkope winkelstraten als de Kalverstraat of een PC Hooftstraat waar pseudo rijkdom pompeus wordt geëtaleerd. Het zou een kunststad kunnen zijn met zijn musea maar het Stedelijk is aan de buitenkant volledig verpest, het Van Gogh is een toeristenval en het Rijks moet je nog maar afwachten. In de galeries blijft zo'n beetje alles bij hetzelfde. Zien en gezien worden daar draait het om. En dan nog de fietsen. Overal liggen roestende, half of helemaal kapotte fietsen. Ze hangen lusteloos geketend aan palen, liggen lam geslagen op de grond of liggen als oud ijzer op elkaar. Zo te zien niet meteen een stad van creatievelingen. Maar wie weet, wat niet is kan nog komen.

Gelezen:NRC Handelsblad van 11 december j.l. 'TV-bedrijven lonken naar Amsterdam' van de redacteuren Jan-Willem Hordijk en Wilfred Takken.

CUP

CUP voor een grensrechter. (een tekening van Petrus)

KATHOLIEKE KERMIS

Jheronimus Bosch (ca.1450 - 1516), Aanbidding der Koningen, Middenpaneel van een drieluik (138 x 138 cm),Museo del Prado, Madrid.Kan de geboorte van een kind de loop van de geschiedenis der mensen veranderen. Volgens het Marxisme niet, volgens het Katholieke gloor zeker wel. We zien hier Moeder Maria en God's zoon Jezus aanbeden worden drie koningen. Een van de latere boeken van Reve heet 'Moeder en Zoon'. (1980)

Ik was indertijd meteen weg van Reve's boek 'De Avonden' (verschenen in 1947). Wat een treurigheid. Als ik anderen vroeg of ze het gelezen hadden, bleken ze het boek niet uitgelezen te hebben omdat “het nergens over gaat“ en “er geen aktie aktie in zit.” Maar dat is het hem nu juist. In welk gezin gebeurt er wel wat en wat zou er moeten gebeuren? Meer vermaak? En waarom wordt er altijd maar langs elkaar heen gepraat? Voor een gevoelige puber moet de naoorlogse geestelijke leegte binen en buiten het gezin om wanhopig van te worden, geweest zijn.

Bij Reve thuis was het al communisme wat de klok sloeg. Een politieke leer die alles meende te weten over de loop van de menselijke geschiedenis en daarom veel weg heeft van een geloof. Een negentiende eeuws encyclopedisch optimistisch geloof dat in de 20^ste eeuw begon met de Russische revolutie als koekoeksei van de Eerste Wereldoorlog, zich in de Tweede Wereldoorlog wist te handhaven maar uiteindelijk nog aan het eind van dezelfde eeuw bezweek aan Stalin en zijn opvolgers, zijn Gulagarchipel en zijn eeuwige vijand het Westen met voorop Amerika. Maar tot vlak na de Tweede Wereldoorlog was het geloof der kameraden, een typering van Gerard's geleerde broer Karel eveneens een begenadigd schrijver, nog zo goed als ongeschonden.

Maar die wetten van de geschiedenis geven geen antwoord op simple vragen als waarom er mensen zijn, wat liefde is, waarom iemand zich schaamt of schuldig is of mensen elkaar haten? Die vragen blijven onbesproken of worden kregelig terzijde geschoven als niet van belang in het kader van de loop die de Grote Geschiedenis volgens het Marxisme uiteindlijk zal hebben. Ja, hoe groot is eigenlijk het belang van de geboorte van één kind voor de loop van de geschiedenis? Van zulke gedachten werd Gerard zenuwachtig of nog erger die maakten hem eenzaam of gaven hem een gevoel van schuld. Waarom was hijzelf dan op de wereld? Deed hij er wel toe?

Daarom ging Gerard op zoek naar antwoorden en houvast. Zijn zoektocht, inmiddels ingebed in een leven als homofiel en schrijver, bracht hem uiteindelijk op het spoor van de religie of in zijn geval het Rooms Katholicisme dat hij zelf aanduidde als een kermis. Hoewel bloed serieus, kon je er ook mee lachen.

Zijn bekering tot het katholicisme moet én een last én een bevrijding geweest zijn. Bevrijding omdat hij eindelijk een gezin had waarmee hij kon verder leven: God de vader, Maria de moeder van God en diens zoon Christus. Daarom heen dan ook nog eens de RK Kerk met al zijn mooie (jongens)beelden en schilderijen, aandoenlijke rituelen, onbegrijpelijke dogma's en mysterieën. De Katholieke Kermis als antwoord op de mysteries van het leven.

Maar ook een last want geloven in een God, zijn Moeder en haar Zoon doe je niet in tijden van overvloed en rijkdom, vermaak en ontucht, wetenschap en geloof in eigen kunnen. Sterker nog, volgens de wetenschap is er helemaal niks mystreieus aan ons leven. Het is allemaal een kwestie van wiskundig wetenschappelijke aanpak. En voor die andere raadsels van ons bestaan zoals liefde, haat, eenzaamheid en schuld kunnen we terecht op de Beeldbuis met zijn niet aflatende stroom aan soap's en reality docu's. Daarmee amuseren we ons 24 uur per dag als het nodig is. Een echt leven van mensen met vlees en bloed hebben niet meer nodig, laat staan een geestelijk leven. Leve de kermis.