zaterdag 20 april 2013

KONINGSLIED

Petrus, 'Vaderlandslievende Compositie in Rood, Wit en Blauw', olieverf en acryl op houten paneel, 70 x 85 cm


Oh God, een columniste van de Volkskrant is een petitie gestart: tegen het Koningslied. “Ik zeg Nee tegen wakker stamppot eten met drie vingers in de lucht. Uit protest tegen het zwakzinnige 'Koningslied' treed ik bij dezen af als Nederlands onderdaan', zo lees ik op de site petities24.COM. Zo weet ik er nog wel een paar. Ik treed af als Europeaan vanwege het zwakzinnige Eurosongfestivallied X. je mag zelf de titel invullen, wat niet moeilijk is. Ik vind ze zowat allemaal zwakzinnig. Ik treed uit protest af als Nederlands onderdaan vanwege de krankjorume koninginnedag feesten. Zo kun je natuurlijk nog een tijdje doorgaan want er gebeuren een hoop zwakzinnige dingen in Nederland.

Is dat een reden om een petitie te gaan beginnen? Nee, natuurlijk niet. Dan kun je wel aan de gang blijven met als gevolg dat de petitie zo bot wordt als een verroest scheermes. Deze petitie gaat nergens over behalve dat Sylvia Witteman als VK columniste heel graag haar goede smaak etaleert. Het is een EGO petitie. Een petitie van kijk mij eens goede smaak hebben.Mijn smaak is de jouwe niet en dus weg ermee. Een petitie dus om je eigen onverdraagzaamheid ten aanzien van de smaak van de ander te legitimeren en te propageren. Sylvia misbruikt de petitie voor haar eigen egotripperij.

En alsof dat nog niet genoeg is, gooit ze daarbij ook haar Nederlanderschap in de strijd. Wat wil ze daarmee? Laten zien dat het haar ernst is? Als dat zo is, moet ze opstappen als Nederlander als de petitie geen enkel effect heeft. Ze moet dan de eer aan zichzelf houden en dus maar Belg worden of Luxemburger, of Duits, Pools, Russisch of Zimbabwaan. Stapt ze niet op als Nederlandse dan is haar petitie een grote grap. Niet meer dan weer zo'n gevalletje van kinderlijke aandachttrekkerij, van opgefokte aanstellerij.

Vind ik het Koningslied mooi? Nee, absoluut niet. Ik hou niet van de muziek en ook niet van de tekst. Het is niet mijn keus. Maar ik begrijp wel waarom er een koningslied is. Mensen hebben behoefte aan warmte, samen zijn, geborgenheid en zekerheid. Dat kun je het beste allemaal tegelijk beleven door samen te zingen. Vroeger kon je dat allemaal beleven op de zondagmorgen in de kerk maar dat is verdwenen. De behoefte is gebleven. Het Koningslied is een plaatsvervangend religieus lied, een pseudo religieus lied. Het voorziet in een behoefte die bij veel mensen leeft. Gun ik dat die mensen niet? Natuurlijk wel. Dat is een kwestie van religieuze verdraagzaamheid maar dat zal Sylvia waarschijnlijk nooit of te nimmer begrijpen. Die is veel te druk met zichzelf en haar eigen smaak.

Naschrift.
Componist John Ewbank heeft bekend gemaakt dat hij zijn Koningslied terugtrekt vanwege de vele afzeiktweets. Zelden zo een vertoon van rancune en onverdraagzaamheid onder het mom van smaak meegemaakt als met dit Koningslied. Was dit de stok om de hond - het koningshuis, de Oranje comité's - te slaan?

donderdag 18 april 2013

woensdag 17 april 2013

RUSSISCHE SCHILDERKUNST IN MAASTRICHT

Ilya Mashkov, Portrait of a boy in painted shirt, 1909, Collection The State Russian Museum, St. Petersburg. 


Wat heeft Rusland met Europa te maken? Dat is de vraag die ik mij opnieuw stel als ik rondloop door de zalen van het Maastrichtse Bonnefantenmuseum met de schilderijen van de tentoonstelling 'De Grote Verandering, revoluties in de Russische schilderkunst 1895 -1917'. Cultureel en religieus is Rusland verwant aan Europa. We lezen de grote Russische klassieke schrijvers als Tsjechov, Tolstoi, Gogol en Dostojevski en moderne schrijvers als Pasternak, Solsjenitzin en Amalrik. We luisteren naar de werken van klassieke en moderne componisten als Rachmaninoff, Prokofiev, Khachaturian en Shostakovitch. We houden van het Russische ballet. Rusland heeft net als Europa dezelfde Christelijke wortels en net als in Europa spelen die nog altijd een grote rol in de cultuur, het normen en waarden stelsel enz.

Daarom ben ik niet verbaasd als ik op de tentoonstelling zoveel herken bij de Russische moderne schilders van het begin van de Twintigste eeuw. Je herkent het impressionisme, het pointillisme en het kubisme. Je ziet de invloeden van Cézanne, van Chagall, Leger en van Picasso met zijn kubisme. Het schilderij 'Portrait of a boy in painted shirt' van Ilya Maskov, 1909 zou bij wijze van spreken gemaakt kunnen zijn door de Nederlandse-Parijse fauvist Kees van Dongen. In het schilderij 'The red square' van Kandinsky, 1916 zie je Chagall terug. 'Cow and violin' van Malevich 1913 zou zo maar van Picasso kunnen zijn.

Wassily Kandisky, Moscow,The Red Square, 1916, Collection The State Tretyakov Gallery, Moscow

Net als de Westerse schilderkunst, raakte door de opkomst van de fotografie ook de Russische schilderkunst op drift. Waartoe moest er nog geschilderd worden? Voor het vastleggen van de werkelijkheid had je geen kostbare kunstschilder meer nodig. Met een foto kon je op bijna elk elk moment van de dag elk landschap, gebouw of gezicht vastleggen. Weliswaar niet in kleur maar wel haarscherp en met meer detail dan een schilder ooit zou kunnen. Er zat voor kunstschilders daarom niets anders op dan hun kunst opnieuw uit te vinden. Wat hebben zij te bieden dat de fotografie niet kan?

Die vraag is simpeler te stellen dan te beantwoorden. Kunnen schilders beter een sfeer vastleggen dan fotografen? Het is maar de vraag. Documenteren kunnen fotografen in ieder geval wel beter. Kunnen schilders beter de ziel, het wezen der dingen verbeelden en blijven fotografen noodgedwongen aan de buitenkant van de dingen steken? Ik lees dat “Kunstenaars andere wegen zochten. Ze verdiepten zich in theosofie, oosterse godsdiensten, esoterie en occultisme. Malevich bijvoorbeeld was gegrepen door theorieën van de dichters Chlebnikov en Kroetsjonych over 'zaum', een taal zonder betekenis die mensen op een hoger, de ratio overstijgend plan zou kunnen verbinden met elkaar en met de kosmos.” (artikel van Duncan Liefferink, De geluiden van het Rode Plein, in een bijlage van Zuiderlucht, maart 2013, blz. 11.)

Kazimir Malevich, Cow and Violin, 1913, Collection The Russian State Museum, St. Petersburg.

Wie denkt bij het lezen van een dergelijke passage niet aan onze eigen Piet Mondriaan? Heeft hij niet dezelfde weg gevolgd als Malevich, van natuurlijke werkelijkheid naar kubisme tot volledige abstractie? Was hij niet net als Malevich een theosoof ? De natuurlijke werkelijkheid was niet langer hun inspiratiebron maar de zuiverheid van de kleuren en de compositie. Deze kunstschilders keerden zich naar binnen, naar de geest der dingen en schiepen zo een nieuwe geestelijke kunst. Malevich presenteerde zijn vermaarde 'Black Suprematic Square' zelfs als een nieuw icoon, bijna letterlijk een opvolger van de oude iconen van de Russisch Orthodoxe Kerk.

Helaas maakte de Russische Revolutie o.l.v. De Bolsjewieken een einde aan deze vruchtbare ontmoeting van de Russische met de Europese schilderkunst. Door de zalen lopend vroeg ik mij af wat er gebeurd zou zijn als de Bolsjewieken niet aan de macht waren gekomen? Zouden die ontmoetingen tussen Oost en West uiteindelijk tot een grotere verwevenheid en wederzijdse inspiratie geleid hebben? Zou Moskou of Petersburg een centrum voor moderne schilderkunst zijn geworden zoals New York dat na de Tweede Wereldoorlog werd?

Ondanks hun grote inzet voor en steun aan de Revolutie, onderwierpen de Bolsjewieken de Russische avant-garde schilders uiteindelijk aan hun totalitaire, pseudo wetenschappelijke opvattingen. Daarmee kwam een einde aan het grote experimenteren. De Russische schilderkunst kwam tot stilstand. In het Westen trok de karavaan van de schilderkunst ondertussen verder op zoek naar wezen en betekenis van de schilderkunst en de kunsten in het algemeen. Misschien dat nu weer de tijd is aangebroken om elkaar beter te leren kennen of zullen nieuwe tsaren daarin gesteund door de Orthodox Russische Kerk dat opnieuw moeilijk of zelfs onmogelijk proberen te maken?



maandag 15 april 2013

DE SP HEEFT VERLOREN

Een digitale fotocompositie van Petrus


Mijn eerste reactie op het polderakkoord en de 83% goedkeuring daarvan door het FNV ledenparlement was dat de SP verloren heeft. Immers de SP is van 'eerst actie' en dan praten en nu is er een polderakkoord. Nog niet zo lang geleden zag het er naar uit dat de koers van 'actie eerst' het zou winnen van het overleg. De van de Kolk's c.s. van het FNV joegen Jongerius toch weg omdat ze niet 'van de actie' maar 'van het overleg' was. De 'actie eerst FNV' leek plotseling heel dichtbij. Na de val van het kabinet Balkenende - Bos kregen de actievoerders nog meer de wind in de rug. Even leek het er zelfs op dat SP leider Emiel Roemer de eerste 'actie premier' van Nederland zou worden. 

Maar Nederland is en blijft het land van Troelstra. Een beetje herrie trappen mag best maar het moet niet te gek worden. Maar goed ook want er moet brood op de plank komen en dat krijg je niet met actie. Was met de val van het kabinet Balkenende-Bos de PVV terug gejaagd in het hok van de oppositie, met de verkiezingsoverwinning van de PvdA o.l.v. Spek en Samsom overkwam de SP hetzelfde. Populistisch links en rechts werden  door liberalen en sociaal democraten samen uitgeschakeld.

Nu de FNV nog laten herrijzen moeten werkgevers en politiek bestuurlijk Nederland gedacht hebben en dan kan de rust met een polderakkoord weer terugkeren. Een kwestie van geduldig en subtiel inpraten en masseren. De tijd zijn werk laten doen en de crisis natuurlijk, een almaar stijgend werkloosheidscijfer is immers dodelijk voor de vakbeweging, dan gaat de geest vanzelf wel weer in de fles. Aldus geschiedde en op slag bleken alle bordjes richting polderakkoord te wijzen. Klijnsma en Heerts bleken de PvdA pionnen op de juiste plaats en de juiste tijd te zijn. 

Maar is met dit polderakkoord de geest 'van de actie' ook echt weer terug in de fles? Als ik Rutte hoor en zie zeggen dat het vertrouwen weer hersteld is , krijg ik sterk de indruk dat hij vooral bezig is om zichzelf te overtuigen. Het is zijn mantra om het geloof in zichzelf te houden maar of dat naar de rest van Nederland ook zo werkt? Ik denk van niet. Ten eerste is het wantrouwen in de loop der jaren daarvoor veel te groot geworden. Ten tweede moeten Nederlanders het allemaal eerst nog eens zien net als de oppositie. Het FNV ledenparlement is nog altijd niet het Nederlandse parlement en het Nederlandse parlement niet het Nederlandse volk.

En waar moet de Nederlander op vertrouwen? Heeft Rutte zich dat wel eens afgevraagd? Moeten ze hem en Asscher vertrouwen dat het allemaal wel goed komt? Ze zullen gek zijn. Moeten ze erop vertrouwen dat de werkgevers bondgenoten zijn van de werknemers? Ze zullen gek zijn! Die hebben samen met den Haag geprivatiseerd, vermarkt, geliberaliseerd en gedereguleerd tot de burger er zowat bij neervalt. Natuurlijk snakken de mensen weer naar een beetje vertrouwen. Dat is normaal, maar er is de afgelopen jaren veel te veel kapot gemaakt om dat nu maar weer zo terug te geven.

Dus mark my words. Wilders en de SP hebben nog niet afgedaan. De Eurocrisis woedt nog voort, de economische crisis maakt nog steeds mensen werkloos, de pensioenen worden gekort, de huizenmarkt bubbelt nog lekker verder, het onderwijs rammelt aan alle kanten, de zorg is een bos geworden waarin de burger de weg kwijt is geraakt, er wordt nog steeds koehandel gedreven met Nederlandse bedrijven, er zijn nog steeds politici die eerder aan hun eigen zak denken dan aan de burger, banken blijken aangevallen te worden en zo kan ik nog wel even doorgaan. Nee Rutte, nee heel den Haag kan dat herstel van vertrouwen nog wel even vergeten.

Daar kan de opening van het Rijks en straks het aftreden van Koningin Beatrix weinig aan veranderen. Het geeft even lucht, even het idee van wie weet komt het ooit allemaal wel weer een keertje goed maar voorlopig is het afwachten. De mensen zijn niet gek. Ze weten ook wel dat de politieke elite, die werkgevers, de banken, de zorgverzekeraars, de bonusjagers enz. niet van de ene dag op de andere veranderen. Laten we zeggen dat er op zijn hoogst sprake is van een gedoseerd wantrouwen maar het kan elk moment weer groter worden. Rutte en Samsom moeten op hun tellen blijven passen of het wordt zo weer foute boel. Nederland is een labiel land geworden, een beetje Italiaans, Grieks of Portugees misschien?