zaterdag 31 augustus 2013

HET KOFFIEMEISJE

Een foto van Petrus

Op bovenstaande foto zie je een jonge, eenvoudig geklede vrouw wat koffiemelk in een vers kopje koffie schenken. Naast het zojuist ingeschonken kopje koffie staan 2 andere kopjes klaar en een suikerpotje. Ze staat in een eenvoudige Nederlandse keuken van midden jaren zestig. Rechts zien we de aanrecht met een broodtrommel, een wasbak en een pannetje. Achter haar hangen pannen aan de muur en keukendoeken. Er staat een fornuis achter haar waarop nog net een stukje ketel te zien is. Het tafelkleed, de mat en de betegeling zijn eenvoudig. We zien ook nog net het achterste van een hondje die vermoedelijk uit zijn voederbak staat te eten. Kortom, een alledaags of voor veel kijkers intussen misschien ook een nostalgisch tafereel.

Niks bijzonders dus of misschien toch wel? We zien dat de jonge vrouw opgaat in haar werk: het uitschenken van de koffiemelk. Ze is geconcentreerd bezig. Aan haar gezicht zien we dat ze het werk aandachtig doet maar ook met plezier. Ze is helemaal op zichzelf en zich schijnbaar niet bewust van de fotograaf. De belichting is al even eenvoudig als het onderwerp. Zo te zien daglicht dat door een of meer ramen binnenkomt. Het is een uitermate huiselijk en intiem tafereel. Zo zie je er niet veel. Zeker niet van deze eenvoud.

Johannes Vermeer (1632 - 1675), Het Koffiemeisje, omstreeks 1660, Rijksmuseum Amsterdam

Toch ken ik er een dat evenveel eenvoud als intimiteit en concentratie uitstraalt. Ik bedoel 'Het Melkmeisje' van Vermeer. Ik citeer wat daarover in Wikipedia staat: “...de hier afgebeelde vrouw is een dienstmeid. Ze is als zodanig te herkennen vanwege haar eenvoudige kleding en gestreken hoofdkapje. Ze staat in het midden van de afbeelding, in een kamer met aan de linkerzijde een venster, waardoor het licht binnenvalt. Voor haar, aan de linkerzijde en onder het venster, bevindt zich een tafel, bedekt met een kleed, waarop een mand met brood, een kan, en andere waren. De meid schenkt melk vanuit een kruik in een schaal die ook op tafel staat; haar aandacht is gericht op het schenken. De ruimte is schaars ingericht, rechts is een stoof afgebeeld. De muur achter haar suggereert een kamer met een verleden; er zitten wat gaten in en er steekt een spijker uit.”

“Het Melkmeisje” van Vermeer heeft dezelfde intimiteit als dat van “Het Koffiemeisje” op de foto. Alle schilderijen van Vermeer kenmerken zich trouwens door een of ander vorm van intimiteit, meestal huiselijke imiteit. Die huiselijke imiteit kun je niet kopiëren door het schilderij letterlijk met tafel, kleding en al fotografisch na te bootsen zoals tegenwoordig mode is. 

Zo'n nabootsing kan leuk zijn maar raakt niet de kern van het schilderij. Dat is en blijft de huiselijke intimiteit tezamen met de concentratie in het werk. Precies zoals op de foto van 'Het Koffiemeisje'. Alleen was die niet bedoeld om Vermeer na te bootsen. De foto is gemaakt om de schoonheid van de jonge in zichzelf gekeerde vrouw geconcentreerd op haar werk vast te leggen. Dezelfde bedoeling die Vermeer gehad moet hebben met zijn 'Melkmeisje' maar dan in een heel andere tijd maar wel ook van een eenvoudige jonge vrouw in een eenvoudige keuken. Er verandert veel in 300 jaar maar toch ook weer niet alles.

donderdag 29 augustus 2013

KPN



Het gevecht over de KPN is in volle gang en zoals gebruikelijk staat Nederland weer met zijn mond vol tanden. Het is een vrije markt en dan mag iedereen in Nederland kopen wat hij of zij wil, heet het volgens de Nederlandse politieke elite. De Vrije Markt is heilig en daar mag niemand aankomen. Dat zou in ons belang zijn als handelsland. Valt dat belang samen met de burgers? De politieke elite vindt van wel en dus discussie gesloten.

De burgers mogen er anders over denken, we zijn ene vrij land, maar dat doet er wederom helemaal niks toe. De Nederlandse Politieke elite heeft in het belang van de Vrije Markt de KPN al lang uit handen gegeven. De Nederlandse elite is namelijk het beginsel van de Vrije Markt zeer toegewijd en stelt zich daarin Roomser dan de Paus op. Dat het ondertussen vanwege de ontwikkelingen in de wereldeconomie wel eens anders zou kunnen zijn, komt niet eens bij ze op. De Belgen zijn niet zo gek. Zij kijken eerst de kat uit de boom. De Post en de Telefoon zijn nog steeds helemaal Belgisch net als de electriek.

Ik ken de Mexicaan Carlos Slim niet en ben geen zakenman. Maar ik weet wel dat toen ik in Mexico woonde in het begin van de de jaren '70 de Libanezen een zeer slechte naam hadden als zakenlui. Zij hadden toen al veel vastgoed in handen. Mijn vrouw en ik hebben een Libanese makelaar meegemaakt die ons tijdens onze zoektocht naar een huurwoning waarschuwde niet te verhuren aan Joden. Hij dacht blijkbaar dat mijn vrouw vanwege haar uiterlijk waarschijnlijk een Joodse is. Een vergissing die in Nederland ook wel eens voorkwam. Uiteraard zijn we toen meteen opgestapt. Wij wilden met zulke mensen geen zaken doen.

Van de dienstdoende chauffeurs bij het VN programma voor ontwikkelingssamenwerking UNDP hoorde ik dat hun personeel slecht werd behandeld met te lage lonen en slechte secundaire arbeidsvoorwaarden. Kortom, zakenlieden waar je geen mededogen van hoeft te verwachten. Slim kan natuurlijk meevallen of zelfs een gunstige uitzondering zijn maar ik zou daar niet op rekenen. Wat mij betreft hebben de werknemers het grootste gelijk dat ze de verkoop tegen willen houden. De Nederlandse politieke elite zal ze daarin helaas niet steunen. Ze zullen met regels en procedures komen aanzetten want fantasie heeft die elite ook niet, al denkt ze zelf van wel.

maandag 26 augustus 2013

ODE AAN HET BELGISCH LANDSCHAP

Torso in Landschap, een digitaal fantasieke van Petrus


Nederland is op natuurgebied een fanatiek land. In België is dat een pak minder. Er wordt wel over natuur, ecologie, groene politiek enz. gesproken maar al met al een pak rustiger dan in Nederland. Hoe zou dat komen? Zijn Belgen minder natuurbewust, wat trager van begrip (zoals Nederlanders graag geloven) of lopen ze achter op Nederland? Ik denk niks van dat alles. Het is veel erger dan dat. Terwijl Nederland na de Tweede Wereldoorlog in rap tempo is omgebouwd tot een efficiënt, hygiënisch design café is België vooral een bruin café gebleven.

Anders gezegd, Nederland is in veel opzichten het meest kunstmatige land van Europa en misschien wel van de wereld en in ieder geval veel kunstmatiger dan België. In Nederland is zowat alles tot op museaal niveau gepland en geregeld. Je kunt rond Nederland een hek zetten met hier en daar een ingang met kassa en dan heb je een perfect voorbeeldland voor het Derde Milennium. Nederland is in veel opzichten af, behalve dan zijn inwoners. Die zijn veranderd van tevreden burgers in ontevreden zenuwlijders, die elkaar en de rest van de wereld afblaffen. Nederlanders zijn bij gebrek aan een natuurlijke leefomgeving fanatiek op zoek naar natuur en echtheid vandaar al dat milieubewuste gedoe tot 2 cijfers achter de komma.

Ik weet het. Het is zwaar overdreven wat ik schrijf maar het maakt duidelijk wat ik bedoel. België is in tegenstelling met Nederland nog een land met een natuurlijk, ik zou zegggen levend landschap. Het Belgisch landschap ademt mee met het leven. Je treft er verganklijkheid, ondergang en dood aan naast nieuw leven, verandering en geboorte. In België kan een burger nog zijn eigen vrijplaats scheppen zonder voortdurend in het oog te worden gehouden door Den Haag of burgervader.

In België wordt niet elke herinnering aan vergankelijkheid of geschiedenis uitgebannen uit naam van de vooruitgang, efficiency of de moderne tijd. Een huis mag er verkommeren of vervallen. Een dak mag kapot zijn, een omheining nutteloos. In een sloot mag onkruid groeien, een boom is niet in vorm gesnoeid, 2 huizen naast elkaar mogen net zo verschillend zijn als kat en hond, een weg is half af en een bruggetje gevaarlijk.

Voor Nederlanders is het Belgisch landschap een rommeltje, gewend als ze zijn aan de opgelegde orde van plannenmakers, architecten, project bureaus en gemeenteraden met hun ambitieuze doelstellingen. Maar dat Belgische rommeltje is wel als het leven zelf met al zijn tekortkomingen, zijn verval, zijn slordigheid, zijn conservatisme en individualisme. Allemaal zaken die in Nederland zijn uitgebannen. Ik ben van het Belgische landschap gaan houden omdat het zo dicht bij het leven staat zowel in de steden als in de landelijke gebieden. Waar het Belgische landschap nog echt romantisch is, is het Nederlandse dat vaak kunstmatig tot op het onechte af. Het Belgische landschap is onvolmaakt, zoals wij mensen. In Nederland wordt voortdurend volmaaktheid gepretendeert.