NIEUWE ZIEKENHUISGIDS

Met dank aan Hieronymus Bosch, Dood van een vrek, olieverf op paneel omstreeks 1490,  Washington, National Gallery of Art.

DE KAMER VAN RUTTE

Een tekening van Petrus

EIGENTIJDSE LEEGTE BIJ ERWIN OLAF

De solisten van het Nationaal Ballet gefotografeerd door Erwin Olaf.

De bovenstaande foto van Erwin Olaf van het Nationale Ballet is eerst en vooral een fysieke foto: een foto van lichamen in plaats van mensen. Dat past bij ballet. Ballet is immers een atletische sport op muziek. Het draait allemaal om lichaamsbewegingen die door de muzikale begeleiding een extra accent krijgen waardoor de schoonheid van de lichaamsbeweging tegelijk expressief en subtiel wordt. Ballet is een gecombineerde schoonheidservaring van lichaamsbeweging en muziek. Het verhaal is de bijzaak, de emoties de kapstok waaraan de lichaamsbewegingen en de muziek worden opgehangen.

Op het eerste gezicht zie je niet dat het om een balletgezelschap gaat. De klassieke balletkostuums zie je niet op deze foto. De houdingen maar vooral de balletschoenen verraden dat het om een balletgezelschap gaat. In ballet staat meestal een vrouw centraal, zeker in het klassieke ballet. Mannen spelen voornamelijk een ondersteunende rol waarbij gebruik wordt gemaakt van hun spierkracht. Mannen tillen de vrouw op of vangen haar op. Het paar als centrum met de man die de vrouw boven zijn macht tilt.

Welsiswaar heeft Erwin Olaf een paar in het centrum van de foto gezet maar dan wel met iets meer accent op de man. Twee vrouwen steunen op een en dezelfde man. De een staat naast de man en leunt met een hand op zijn schouder. De ander zit aan zijn voeten en steunt lichtjes op zijn benen. Zo blijft de man toch de steun voor de vrouw maar dan wel zonder haar nog boven boven zichzelf uit te tillen. Je zou dat eigentijds kunnen noemen.

Links staat nog een paar waarvan de vrouw zelfbewust op de man leunt. De man staat er zeer demonstratief bij met zijn naakte torso. De naakte torso's van drie mannen geven de foto zijn fysieke uitstraling. Ze vallen bij de eerste oogopslag op. Met 5 staande en een zittend man domineren mannen de scène ondanks dat zij omringd zijn door 8 vrouwen. Een van die 8 is mannelijk gekleed waardoor het overwicht van vrouwen wordt verkleind. De schoonheid van de naakte mannelijke torso meet zich met de vrouw.

Rembrandt, De Nachtwacht, Rijksmuseum

Het heet een balletgezelschap maar dat is het niet op de foto. Erwin Olaf heeft een verzameling individuen gefotografeerd, ook dat is eigentijds. Nergens verraadt een gebaar, een oogopslag of stand van het hoofd enige onderlinge relatie tussen de leden van de groep, zelfs niet tussen de vrouwen en de mannen die enig fysiek contact hebben. Bovendien staat de groep er statisch en gekunsteld bij. We zien een emotionele leegte gevuld met fysieke aanwezigheid: geen menselijke warmte, emotie en/of actie. Vergelijk dat eens met de Nachtwacht van Rembrandt. Daar zien we een dynamisch gezelschap, een echt gezelschap. Door de leden van het balletgezelschap zo afstandelijk, zo individueel, zonder enig onderling verband of emotie neer te zetten, is de foto nog eigentijdser geworden.  

DE WREDE GODEN

Ik denk dat veel mensen het met me eens zullen zijn dat het beeld hierboven een afschrikwekkend beeld is. Toen ik dit zag, was ik verbijsterd door de wreedheid die het beeld uitstraalt: een wrede grijns met een soort slagtanden overheerst het gezicht samen met het gefronste voorhoofd met de diep liggende ogen. De schedel als een halssnoer om de nek en de merkwaardige helm op het hoofd ronden het beeld van wreedheid af. Dit beeld staat in het archeologische Parque Agustin in Huila, Colombia. Wat het voorstelt weet niemand. Er doen wel allerlei theorieën de rondte maar niemand weet waartoe dit beeld diende samen met de vele andere beelden die in hetzelfde park zijn gevonden en dateren van ver voor Columbus.Ik vraag me af of onze moderne kunst nog in staat zullen zijn om zoveel wreedheid in een beeld te leggen.(foto:Petrus)

Voor Christenen – katholieken en protestanten gelijk – is God liefde. Misschien voor de katholieken een beetje meer dan voor de protestanten. Voor katholieken is God de Vader vooral een vergevingsgezinde vader die begrip heeft voor de stommiteiten en dwalingen van zijn schepsels. Voor de protestanten is het meer een strenge vader die erop toe ziet dat je je aan zijn geboden houdt. Maar voor beiden is God hoe dan ook liefde. Maar er zijn ook veel Christenen die aan deze stelling grondig twijfelen of er niet meer in geloven. Zij zien in “de ellende in de wereld” en het kwaad het bewijs dat hun Chrsietlijke God geen liefde kan zijn. Een God die liefde is, zou al die ellende in de wereld niet moeten toelaten, zo vinden zij.

Ook dit beeld, gevonden midden in de jungle van Parque San Agustin, wordt beheerst door een  wreed gezicht met een huiveringwekkende grijns. De helm vertoont verwantschap met de architectonische structuren van de Maya's, een cultuur die een paar duizend kilometer verder in Yucatan, Mexico en in Noord Guatemala bloeide tot vlak voor de komst van de Spanjaarden. (foto: Petrus)

En inderdaad, de wereld is kort door de bocht gezegd een grote rotzooi met oorlogen die dood en verminking zaaien onder mensen, met natuurrampen waarbij soms duizenden doden vallen, met neerstortende vliegtuigen, zinkende schepen, akelige ziektes die zich over de wereld verspreiden, vroeg stervende kinderen en ga zo maar door. De wereld is een poel van ellende, het is een hel van pijn en verdriet, van gehuil en tandengeknars. Dus dat God liefde zou zijn is een onmogelijke, onzinnige en zelfs dwaze gedachte.

Dat vonden de Azteken, Maya's en al die andere pre-Colombiaanse volkeren ook. Zij geloofden in goden maar niet dat het lieve goden waren. Waarom zouden ze ook? Zij zagen elke dag het lijden van mensen, honger en ellende met als sluitstuk een angstaanjagende dood. Het ligt dan meer voor de hand te denken dat de goden met mensen doen wat ze willen. Je kunt de goden er zelfs van verdenken dat ze de mensen gebruiken voor hun eigen plezier en spelletjes. Waarom ook niet? Waarom zouden goden niet mogen doen met hun schepselen wat ze willen?

Deze foto van een hoofd gevonden in Parque Agustin maakt duidelijk dat het om grote beelden gaat. Ook hier weer de merkwaardige, angstaanjagende grijns. De ogen lijken dood te wijn. De neus is opvallend breed zoals die bij bepaalde indianenstammen nog voorkomt. (foto: Petrus)

In hun ogen en volgens hun dagelijkse ervaringen konden de goden dan ook niet anders dan schrikwekkend zijn, voor wie een mensenleven hoegenaamd niet telt. Ze houden van oorlogen, ziekten en rampen. Goden zijn ontzagwekkend amoreel die zich van niets of niemand iets hoeven aan te trekken. De goden maken van de wereld een wrede wereld door er zich mee te vermaken.

Hoe kon je zulke goden toch nog gunstig stemmen zodat hun wreedheid wat getemperd zou worden en er niet nog meer ellende op jou, je familie en je volk zou neerdalen? Die vraag moeten de hogepriesters van de Azteken, de Maya's en de Pre-Colombiaanse volkeren in het algemeen zich steeds opnieuw gesteld hebben zeker als ze weer door een hongersnood, een oorlog, een ziekte of een natuurramp bedreigd werden.

Deze constructie heeft iets weg van een Hunnebed waardoor je denkt aan een graf met 2 bewakers. Zou dit het graf zijn van de moeder en het kind dat we op de achtergrond afgebeeld zien met holle dode ogen en een al even huiveringwekkende grijns? De 2 wormen of slangen zijn misschien bewakers van het graf. Ze lijken tevreden te grijnzen met hun handen op hun buik, waardoor ze toch weer meer menselijk dan dierlijk zijn. Hun hoofd wordt bedekt door een soort hoge helm. Ook deze beelden staan in Parque San Agustin, Huila Colombia. (foto: Petrus)

Het antwoord op die vraag was voor de hand liggend. Als de goden van dood en verderf hielden, van pijn en bloed, van geween en tandegeknars dan was het zaak om die goden als het ware op hun wenken te bedienen en hun bij gelegenheid een of meer mensen te offeren. Hoe wreder het offer, hoe tevredener dat de goden zou stemmen want ze waren zelf toch ook onmetelijk wreed? Mensen nog levend hun hart uitrukken, onthoofden, levend verbranden, het zou de goden wel eens gunstig kunnen stemmen en dat is dan weer goed voor de rest.

Op de voorgrond zie je wat je een Maya speelveld zou kunnen noemen met links en rechts een tribune en in het midden het veld. Op de achtergrond zie je het zogenaamde Gouverneurshuis. Dit complex bevindt zich in het archeologische park Uxmal in Yucatan, Mexico. (foto: Petrus)

Als de goden wrede spelletjes spelen met de mensen dan konden de mensen dat toch ook doen om hun goden te plezieren? Vandaar dat in veel steden van de Maya's, Azteken en andere volkeren tribunes zijn met daartussen een veld waarop een balspel kan worden gespeeld. Aan het slot van het spel (een nabootsing van het einde van de wereld? ) werden de verliezers van het balspel voor de ogen van de toeschouwers ter plekke gedood. Zo werd de goden een wreed spel aangeboden. De goden weer even tevreden zodat de mensen ook weer even met rust werden gelaten.

Deze schedels met een grijns vind je op ene rand van een groot platform waarop mensen werden geofferd door de Maya bewoners van de stad Chichen Itza in Yucatan, Mexico.(foto:Petrus)

Maar waar komt dan het Christelijke idee vandaan dat God liefde zou zijn? Het is een idee dat dus volstrekt niet overeenstemt met de werkelijkheid. Hoe kan een God die liefde zou zijn ooit Dachau of Auschwitz hebben toegelaten, de atoombommen op Hiroshima en Nagasaki, de vernietiging van de Twin towers, maar ook AIDS en Tsunami's? Hoe je het keert of wendt, het idee dat God liefde zou zijn staat haaks op elke wereldse ervaring. Zo bezien is Christendom een onmogelijk geloof.

ALEXANDER PECHTOLD

Alexander Pechtold is een ijdeltuit maar dan van het studentikoze soort. Hij is namelijk best bereid zichzelf af en toe ook als een grap te zien. Niet in de politiek, daarin is hij serieus, bloeserieus en zoals het een goed student betaamt zeer spitsvondig. Natuurlijk wil hij graag ministger worden. Misschien heeft hij zelfs wel ooit gedroomd van een kabinet Pechtold I. De mens is niets vreemd en dus ook Pechtold niet.

Heeft hij nu wel of niet averij opgelopen in de zomerflirt tussen hem en VVD fractieleider 2e Kamer Halbe Zijlstra? De enigen die deze vraag definitief en sluitend kunnen beantwoorden zijn de kiezers. Ondertussen kunnen we alleen maar speculeren over zijn lot en toekomst. Ik zie die somber in. Zijn tijd raakt op. Eeuwige studenten zijn niet meer van deze tijd en dat weet Pechtold ook donders goed.

Van de zomerflirt hou ik niet veel meer over dan dat de VVD wel eens wilde spelen met Pechtold om te kijken hoever ze konden gaan met hem. Te ver dus. Pechtold heeft zichzelf te serieus genomen en is daardoor in de val van de VVD gelopen. Hij heeft zich laten verleiden door de gedachte dat hij in overleg met de VVD het land zou kunnen dienen, indien nodig als toegevoegd minister. Hij had beter moeten weten. Rutte c.s. zijn niet van plan de macht met nog meer te delen. Als dat wel het geval was geweest, hadden ze dat immers veel eerder laten weten.

Heeft dit kabinet enige schade geleden door deze zomeraffaire? Ook hier kunnen we niet anders doen dan speculeren maar ik vrees dat het ja is. Rutte en Samsom weten niet goed meer hoe ze het landsbestuur nog moeten aanpakken. Het is een onoverzichtelijk ratjetoe aan gedoe waardoor Nederlanders niet meer weten hoe de vork in de steel zit. Het zou wel eens eerder mis kunnen gaan met het kabinet dat Samsom en Rutte denken. Is dat erg? Ik denk het niet: nieuwe ronde, nieuwe kansen.