zaterdag 21 september 2013

vrijdag 20 september 2013

DE ONTDEKKING VAN EEN AFRIKAANSE VERMEER

Namibië, mei 2000 (foto Petrus)


Op een vroege ochtend trof ik bovenstaand tafereel aan langs de weg in Nambië. Ik vroeg of ik foto's mocht maken. Dat was gelukkig geen probleem. Dit is de eerste foto die maakte met het meisje in het midden, de oude man die aan het scharrelen is tussen allerlei spullen en de oude vrouw bij de kar met haar rug naar de lens. Dat laatste was natuurlijk niet zo goed dus maakte ik onderstaande foto met de oude vrouw in het midden. Ze keek naar mij terwijl ik de foto maakte. De man had zich ondertussen gebukt om beter te kunnen zoeken. Het meisje volgde mijn bewegingen aandachtig.



Ik besloot daarna van elk een portret te maken. Daarbij wilde ik hen ook weer niet te lang lastig vallen dus protreerde ik de man terwijl hij nog voorover gebukt stond. Een gekke positie maar hij noch ik hadden er moeite mee zoals je op onderstaande foto kunt zien.

Namibië, mei 2000


Daarna maakte ik ene portret van de oude vrouw die ondertussen rustig doorging met haar werk, wat dat ook moge zijn.

Namibië, mei 2000 (foto Petrus)


Toen was het de beurt aan het meisje die mij met een mengeling van nieuwsgierigheid, belangstelling en ook wantrouwen bekeek. Eerst maakte ik een foto van haar met de kar op de achtergrond.

Namibië, mei 2000 (foto Petrus)

Ik was geïntegreerd geraakt door haar blik en natuurlijke schoonheid en dus besloot ik het erop te wagen en nog een portret te maken, maar dan dichter bij. 


Namibië, mei 2000 (foto Petrus)
nadat ik thuis de foto's had afgedrukt in de donkere kamer viel mij pas de gelijkenis op met het schilderij 'Het Meisje met de Parel" van Joahnnes Vermeer.


Johannes Vermeer, Het Meisje met de Parel, Mauritshuis
Ik kon het niet laten om met de foto van het Afrikaanse meisje te gaan experimenteren. Eerst door de omtrekken van het meisje op canvas over te brengen en vervolgens te beschilderen. Het resultaat kun je hiernaast zien. Het is nog te koop ook.

Vervolgens heb ik onlangs van de foto een print op canvas laten maken en die vervolgens met ecoline en acrylverf bewerkt met onderstaand resultaat. De natuurlijke elegantie van beide jonge vrouwen vertoont een haast ongelooflijke gelijkenis. Alleen is de hoofddoek van de jonge Namibische minder chique om niet te zeggen armoedig vergeleken met die van Het Meisje met de Parel. Overigens doet dat helemaal geen afbreuk aan haar schoonheid en elegantie. Zo zie je ook maar meteen dat schoonheid niet veel nodig heeft om te schitteren.  


Namibisch Meisje, foto op canvas bewerkt met ecoline en acrylverf.



donderdag 19 september 2013

MEER CLASSIC CARS OP CUBA

Havana 2008 (foto Petrus)
Bovenstaande foto is symbolisch voor het soms grimmige bestaan op Cuba, grimmiger dan de gemiddelde Westerse toerist zich aan het strand onder de palmen of bij de vrolijke Cubaanse dansmuziek kan voorstellen. Vooral voor degenen die een andere mening hebben dan de Gebroeders Castro en hun aanhang kan het bestaan heel grimmig zijn tot in de gevangenis toe.


Havana 2008 (foto Petrus)
Als de bovenstaande foto iets duidelijk maakt, is het dat de 'classic car' deelt in de armoede van het eiland.


Havana 2008 (foto Petrus)

Bij de schaarse verlichting worden de smalle straten in het historisch centrum van de stad 's avonds spookachtig onwerkelijk. Een 'classic car' in vervallen staat versterkt dat beeld. Zouden er daarom 's avonds geen toeristen door de straten zwerven?


Havana 2008 (foto Petrus)


Trinidad 2008 (foto Petrus)
Voor de hoeveelste keer zal deze auto gespoten worden? Wat je er ook van vindt, de kleur is hartveroverend Cubaans. 

Trinidad 2008 (foto Petrus)

Bij bovenstaande foto hoort een anekdote. Terwijl ik aan het fotograferen ben, begint een jonge vrouw -onmiskenbaar een Westerse toerist- ook foto's  te maken. Het blijkt dat ze met een delegatie van een Engelse vakbond ter gelegenheid van 1 mei op Cuba is. Ze had meegedaan aan de 1 mei viering als gast van de officiële Cubaanse vakbond. Ik vraag haar wat een vrijheidslievende, democratische Engelse vakbond bezielt om een vakbond te steunen die tegen vakbondsvrijheid en democratie is. Ze verontschuldigt zich dat ze dat allemaal niet zo goed weet waarop ik dan weer verbaasd ben over zoveel politieke naïviteit.


Havana 20087 (foto Petrus)

Vinales 2008 (foto Petrus)
De foto hierboven heeft ook iets komisch. Het is alsof de auto tegen de boom is gereden en de inzittenden vol spanning afwachten of hij weer op gang komt. Inderdaad was de motor afgeslagen bij het beklimmen van de helling. De vraag was of hij weer wilde starten en alsnog de helling zou kunnen nemen.  


Cienfuegos 2008 (foto Petrus)


Havana 2008 (foto Petrus)

In de straten van Havana en de andere steden hangt vaak een soort gezellige landerigheid. Het is een stijl van leven die geaccentueerd wordt door gebrek aan werk. In theorie heeft in Cuba iedereen werk, in de praktijk stelt veel van dat werk niets voor bij gebrek aan productiemiddelen zowel op het platteland als in de bedrijven in de stad. Men improviseert daarom maar wat aan. Net als met de 'classic cars' probeert men het er beste van te maken.



Havana 2008 (foto Petrus)



Havana 2008 (foto Petrus)

Net als in voormalig Communistisch Europa zag ik ook in Havana veel gebouwen die ondanks hun vervallen staat nog steeds hun oorspronkelijke pracht en praal hebben. Waarom verwaarlozen Communistische regimes dergelijke gebouwen op bijna kwaadaardige wijze? Is het onmacht of afgunst dat onder hun bewind nooit zulke mooie gebouwen gemaakt kunnen worden of denken ze dat zij het beter doen? Ik denk dat Communistische regimes de arrogantie hebben dat pas met hen de geschiedenis is begonnen en dat het verleden en dus ook de oude gebouwen hun tijd gehad hebben en niet anders verdienen dan te vervallen.

Havana 2008 (foto Petrus)

Deze foto illustreert de krachtmeting tussen Cuba en de VS, hier gesymboliseerd door Ford. Henry Ford heeft met zijn T Ford de basis gelegd voor de massaproductie en daarmee voor de gedemocratiseerde consumptiemaatschappij. Het Cubaanse socialisme blijkt juist op dit punt te falen. Er is aan van alles tekort, zelfs dagelijkse dingen als zeep en tandpasta. Hoe komt het toch dat socialistische landen niet in staat zijn om hun bevolking van dergelijke eenvoudige producten te voorzien?



woensdag 18 september 2013

dinsdag 17 september 2013

CLASSIC CARS OP CUBA

Havana, 2008 (foto Petrus)

De klassieke Amerikaanse auto's die op Cuba rond rijden zijn een toeristische attractie. Auto's die je anders alleen maar in een film kunt zien en op oude foto's, rijden op Cuba en dan vooral in Havana, nog rond alsaf we nog in de jaren vijftig zijn. Zo wordt een nadeel alsnog omgebogen in een voordeel. Immers dat er nog zoveel klassieke Amerikaanse auto's rond rijden is pure noodzaak voor hun eigenaars.

Havanna, 2008 (Petrus)


In Cuba is het namelijk zo goed als onmogelijk om een nieuwe auto te kopen. Ze zijn onbetaalbaar en er zijn ook nauwelijks nieuwe auto's. Terwijl in de rest van de wereld, zelfs in Afrika, veel mensen een auto kunnen kopen, al is het dan vaak een tweedehandse uit het Westen geïmporteerde auto, is Cuba een nog zo goed als autoloos land.

Havana 2008 (foto Petrus)


Dat er nog zoveel klassieke Amerikanen rond rijden mag een wonder heten want ook onderdelen zijn al heel lang niet meer te koop in Cuba. De Cubaanse regering had en heeft altijd andere prioriteiten gehad en daar hoorden auto onderdelen voor Amerikaanse auto's niet bij ook al zal het regime beweren dat het de schuld is van de economische blokkade van Cuba door Noord Amerika.

Havana 2008 (foto Petrus)


Ondertussen hebben de Cubanen laten zien dat ze ook met auto onderdelen kunnen improviseren. Of ze maken zelf met de hand de benodigde onderdelen of ze slopen ze uit Russiche auto's om ze vervolgens op maat te maken voor hun Amerikaanse klassieker. Zo ontmoeten Amerikaanse en Russische auto's alsnog elkaar maar dan wel met het verschil dat de Amerikaanse auto kwalitatief een stuk beter is dan de Russische auto, althans zo verzekerde mij een Cubaan die bezig was onderdelen uit een Russische auto in een Amerikaanse klassieker te monteren.

Havana 2008 (foto Petrus)


Voor toeristen een attractie voor de bewoners pure noodzaak. Ik heb als fotograaf meer oog voor het laatste dan het eerste. Op Cuba is de klassieke auto tevens ook het symbool voor de onmacht van de Cubaanse regering om de economie te vernieuwen en aan te passen aan de nieuwe tijd. Op Cuba staat de tijd stil. Het eiland ligt als een klassiek zeilschip met gestreken zeilen bewegingsloos in zee. Er is geen wind of golfslag te bespeuren. Het gevolg is dat ondanks de improvisatie talenten van de Cubanen het hele eiland getekend wordt door verval. 

Malecon, Havana 2008 (foto Petrus)


Voor toeristen is ook dat aantrekkelijk. Ze lopen rond in een romantisch decor tussen mensen van vlees en bloed, maar dan wel met dit erschil dat de toerist straks terug gaat naar zijn eigen land dat glimt van moderniteit terwijl de Cubaan noodgedwongen achterblijft. Voor hem zit er niks anders op dan de tijd met zijn verval te trotseren en er het beste van te maken in de hoop dat hij ooit weer deel zal uitmaken van het heden in plaats van het verleden.  





maandag 16 september 2013

FOTOSTUDIO MERKELBACH AMSTERDAM

Fotostudio Merkelbach, 1917, onebekend.


Gisteren, zondag 15 september, heb ik de tentoonstelling “Fotostudio Merkelbach” in het stadsarchief Amsterdam bezocht. “In april 1913 opende Jacob Merkelbach een luxe portretatelier boven het gebouw van modehuis Hirsch & Cie aan het Leidseplein in Amsterdam, een toplocatie voor een ambitieuze fotograaf. Vanaf zijn oprichting was Fotostudio Merkelbach zeer succesvol. Tot 1969 kwamen bekende en onbekende Nederlanders naar de studio. Koningin Wilhelmina, Mata Hari, Eddy Christiani, Fien de la Mar, Toon Hermans, mevrouw Van Aalst van de Overtoom, de hond van de heer Zeeman uit de De Lairessestraat, allemaal lieten ze zich door Merkelbach vereeuwigen.” (citaat overgenomen van de website stadsarchief Amsterdam). 

Mata Hari, Fotostudio Merkelbach 1915


Voor de ouderen onder ons een tentoonstelling met herkenningspunten omdat die Toon Hermans, Teddy Scholten, Eddy Christiani en anderen nog net meegemaakt hebben. Voor de jongeren een gelegenheid om een inkijk te nemen in het recente verleden en/of kennis te maken met de snel verdwijnende natte fotografie met zijn reuzencamera, glasnegatieven en vooral de donkere kamer met zijn chemicaliën, het retoucheren van de foto enz. dank zij die grote negatieven glasnegatieven kun je van de kleinste details op de foto genieten. Zulke foto's zijn een lust voor het oog.

Modefoto, Studio Merkelbach 1918, Collectie Universiteitsbibliotheek Leiden.


Maar er is meer. Zo'n fotostudio is ook een vorm van sociale fotografie. Studio Merkelbach was de studio voor de betere klasse, de mensen die zich konden veroorloven een foto van zichzelf, familie of vrienden te laten maken of dat de moeite waard vonden. Zeker in de beginjaren van de studio was een foto laten maken nog een plechtige gebeurtenis. De chique wachtkamer van de fotostudio spreekt boekdelen. Na de oorlog werd het al wat meer gewoner om een foto van je te laten maken totdat het zelfs mogelijk werd om met een eenvoudige camera (Kodak Click en Clack bijvoorbeeld) zelf foto's te maken.

Toon Hermans, Fotostudio Merkelbach, 1947


Natuurlijk lieten de mensen zich van hun paasbeste kant zien. Ze wilden herinnerd worden dat ze mooi waren, goed gekleed en welvarend. Voor toneel en filmspelers, cabaretiers (Toon Hermans) hadden de foto's vaak ook nog een reclame functie. Ze werden bovendien soms gebruikt op affiches die ook gemaakt werden op de retoucheerafdeling van Studio Merkelbach zoals de Studio ook 'stills' maakte van Nederlandse films. Daarnaast werden er modefoto's gemaakt en foto's voor reclame. De foto's van Studio Merkelbach maken deel uit van de brede fotogeschiedenis van Nederland: van portretfotografie, reclame fotografie en film fotografie. 

Philips Hoogtezon, Fotostudio Merkelbach, 1946


De tentoongestelde foto's geven aldus een beeld van het welgestelde Nederland uit de hoofdstad. Dat welgestelde deel werd uiteraard ook gestroffen door de oorlogsjaren 1940-1945 maar dat zie je niet terug op de foto's of het zouden de protretten van Duitse militairen moeten zijn en vervolgens die van gealliseerde of Nederlandse soldaten. Oorlogsdrama's werden niet vastgelegd in een studio maar op straat en daar heb je een heel ander soort fotografie voor nodig, namelijk de straatfotograaf. In Nederland heb je zelfs een groep fotografen gehad die na de oorlog de toepasselijke naam “De ondegedoken camera” werd genoemd. Die groep bestaande uit fotografen als onder andere Cas Oorthuys, Carel Blazer en Emmy Andriesse documenteerden de oorkogsellende in vooral Ametsrdam en omgeveing (zie:Fotografie In Nederland 1940 – 1975, redactie Els Barents, Staatsuitgeverij Den Haag 1978, blz 9 e.v.)

Albert Heijn, Fotostudio Merkelbach 1932


Dat een fotostudio ook een vorm van sociale fotografie voor alle lagen van de bevolking kon zijn, bewijzen de foto's van de Amerikaanse studiofotograaf Disfarmer die van 1939 tot 1959 in het plattelandsstadje Heber Springs, Arkansas werkte. (zie mijn blog 'Het raadsel Disfamer” van 8 augsutus j.l.) Zijn foto's zijn niet alleen technisch van hoge kwaliteit maar geven een treffend en tegelijk ongedwongen beeld van de inwoners van het standje. Geen opgesmukte, geretoucheerde protretten waar de mensen hun paasbeste gezicht laten zien maar sla het ware snapshots van mensen die heel even laten zien wie en wat ze zijn en hoe hun leven eruit ziet.

Dat is en blijft opmerkelijk in een tijd dat fotografie vooral studiofotografie was waarin mensen van de betere standen op hun voordeligst in een bevroren houding gefotografeerd werden. Dat was wereldwijd zo. Dat onderstreept nog maar eens het talent en de toewijding van Disfarmer aan wat hij ons wilde laten zien. Het is daarbij knap dat hij de foto's ook nog eens zo wist te maken dat tot op de dag van vandaag zijn stadsgenoten en hun afstammelingen zijn foto's nog steeds waarderen.

De tentoonstelling 'Fotostudio Merkelbach' in het Stadsarchief Amsterdam loopt nog tot 5 januari 2014.

zondag 15 september 2013

AFRIKA IN BRUSSEL

 Montoyerstraat (Europese wijk), 10 september 2013 (foto: Petrus)

Ik heb het nagekeken. In 2008 kwam 23% van de bevolking van het Hoofdstedelijk Gewest Brussel uit Afrika. 35% van de bevolking van deze hoofdstad van Europa is van niet-Europese afkomst.

In Washington DC is de helft van de bevolking "black or African American".

In Amsterdam is 35% van de bevolking van niet- Europese afkomst met als de 2 grootste bevolkingsgroepen (ongeveer 10% elk) Surinamers en Marokkanen.