In Berlijn is niet veel meer over van
het socialisme. Hier of daar nog een monument of een wandmozaïk maar
veel stelt het niet voor. De Westerse modernisering walst met veel
bouwgeweld en nieuwe kunst over het oude of is het verouderde
socialisme heen. Alleen straatnamen herinneren nog aan de oude tijd
zoals Karl Liebknecht Strasse of natuurlijk de Karl Marx Allee. Maar
dit zijn net als bijvoorbeeld ook Rosa Luxemburg belangrijke figuren
uit de geschiedenis van Duitsland en dus passen hun namen ook zonder
Oost Duitsland in het stratenplan van de Duitse hoofdstad.
Ik heb een foto gemaakt van bovenstaand
plakkaat in brons omdat me weer eens opviel dat geweld en vrede in de
socialistische slogan en beeldcultuur zo vaak gemakkelijk samengaan.
“Es lebe die soziale Revolution, es lebe der Frieden der Völker” zo lezen we naast de indrukwekkende kop van Marx.
We zien daar onder mannen gekleed als negentiende eeuwse arbeiders
vervaarlijk met geweren en vlaggen zwaaien en uiteraard met opgeheven
vuist of liever knuist. Er is er altijd wel een die naar de verte
verwijst. Naar de toekomst neem ik aan, die natuurlijk nog niet in
zicht is. Er moet eerst nog veel gestreden worden. Over de rol van de
vrouw kunnen we kort zijn. De stevige arbeidersvrouw klemt een kind
tegen zich aan terwijl ze angstig en bevreesd de gevolgen afwacht van
de strijd.
De kop van Marx steekt manhaftig boven
het hele tafereel uit alsof hij zijn goedkeuring geeft aan het
tafereel. Een treurig lot lijkt me voor een filosoof die de wereld
wilde veranderen maar nu als een soort heilige zijn zegen geeft aan
de revolutionaire strijd. Maar veel revolutionairs was er niet aan
de door de Sovjet Unie gepromote staatsgrepen in de bezette gebieden.
Ook al meende Marx dat hij de wetten van de geschiedenis ontdekt had,
toch heeft hij zich waarschijnlijk nooit kunnen voorstellen dat zijn
communisme nog eens zou dienen als een imperiale ideologie voor
notabene een industrieel onderontwikkeld land als Rusland.
Door te denken dat de arbeiders als
slachtoffers van het kapitalisme als vanzelf een betere wereld zouden
brengen, was Marx een sentimentele romantische idealist. Wat dat
betrfet hoort hij thuis bij de Duitse romantiek. Dat zie je terug in
de kunstwerken die uit zijn naam gemaakt zijn: cliché arbeiders,
cliché sentimenten samengevoegd in een vreemde mengeling van geweld
en vrede. Zo ken ik de arbeiderswereld niet.