NIEUW NATIONALISME

Begroeting van de gehesen vlaggen op het ochtendappel
op een zomerkamp eind jaren '50 in de vorige eeuw.

Je moet wel stront in je ogen hebben als je het nieuwe nationalisme niet ziet. Ik ben er niet mee opgegroeid of je moet het hijsen van de Nederlandse vlag op het appel van het zomerkamp van de verkenners nationalistisch noemen. Sommige linkse studenten vonden dat zelfs fascistisch net als de verkennersgroet en het uniform. Voor mij was het spel en sport. Dat ik Nederlander was vond ik vanzelfsprekend en niks bijzonders.

Nationalisme leerde ik pas in het buitenland kennen. In Latijns Amerika liep je er vanzelf tegenaan. In het ene land meer dan in het andere maar het was er altijd. Trots op hun land met zijn (volks)muziek en folklore, regionale producten en export. Maar ook altijd en overal twijfel. Steeds werd me gevraagd wat ik van hun land vond, hun stad of dorp. Alsof ze bang waren dat het toch niet zo goed zou zijn als zij dachten.

Als gast bleef ik altijd beleefd en zei dat ik het mooi vond of interessant. Je kunt moeilijk op de wijd verspreide krottenwijken wijzen, de armoede overal om je heen, de corruptie, de onderdrukking, het gebrek aan vrijheid van meningsuiting en vereniging, het sociale onrecht en de onbetrouwbare rechtspraak.

Ik had wel door dat ik dan hun zelfvertrouwen en waardigheid zou aantasten. het zou van te weinig respect getuigen. Samenwerken zou dan nog moeilijker worden. Eerst een goede vertrouwensband opbouwen en dat kost tijd en pas dan praten over het de toestand van het land.

Voor de mensen in landen als Colombia, Mexico en Costa Rica was nationalisme normaal. Ze groeien op met vlag en volkslied, met trots te zijn op hun land en volk. Het is hun identiteit met alles wat daarbij hoort, kerk en muziek, landelijke producten en de natuurlijke rijkdommen. Daar hoor je bij en je bent er trots op zelfs al ben je arm.

Hoe groot ook hun vaderlandsliefde was, na verloop van tijd ontdekte je dat de meeste mensen wel degelijk ook de tekortkomingen van hun land zien. Toch blijft het moeilijk om er als buitenstaander er een gespreksonderwerp van te maken. Kritiek wordt al gauw gezien als een poging tot vernedering. Het ligt heel erg gevoelig omdat er vaak ook een minderwaardigheidscomplex onder zit. In Mexico het land dat grenst aan de VS, kun je zelfs bij wet opgepakt worden voor kwaad spreken over het land.

Van de weeromstuit begon ik de zegeningen van mijn land te tellen. Ik werd nationalist want ik werd trots op Nederland. Dat gevoel kende ik daarvoor niet. Dat was niet nodig. Nederland was zoals het behoorde te zijn, ook al had je kritiek op veel zaken. Dat vanzelfsprekende gold vermoedelijk voor al mijn landgenoten.

Nu blijkt dat vanzelfsprekende verdwenen te zijn of op zijn minst twijfelachtig geworden. Nederland is voor veel van zijn burgers niet meer het land wat het altijd was geweest. Je vrijheid wordt bekritiseerd zoals met de Zwarte Piet discussie.  

Je kent de taal van mensen om je heen niet en snapt hun gedrag niet goed. Hun gebruiken, sociale codes en godsdienst zijn exotisch. Dan breken er ook nog eens allerlei crisissen uit die nog meer onrust en twijfel zaaien over je toekomst, je baan en aan de eerlijkheid van politici en andere bestuurders. 

Wie heeft de schuld? Is het “Brussel”  met zijn afschaffing van de gulden, open grenzen en dwaze regels? Zijn het de banken die met belastinggeld overeind moesten gehouden worden? Zijn het bestuurders en politici die hun eigen zakken vullen?

De economische crisis met zijn werkloosheid en lagere pensioenen doen ons huiveren voor de toekomst. Bezuinigingen op de zorg en welzijn maken ons ongerust. De massale komst van vluchtelingen maakt het allemaal nog erger.

Op zo’n moment lijkt een vlucht in nationalisme de oplossing. Gewoon terug naar wat je ooit had. Nostalgisch nationalisme of populisme. Weg met Europa en de vreemdelingen. Exclusief en protectionistisch nationalisme. Koop Nederlands.

Politici komen met pseudo oplossingen om de burgers te paaien. Weg uit Europa, terug naar de gulden, de islam verbieden, oppleuren als je het niet bevalt, het Wilhelmus zingen op school, niets zeggende referenda, afrekenen met de politieke elite en andere boosdoeners, zogenaamde directe democratie enz.

Maar er is geen weg terug is. De wereld verandert en dus Nederland ook. Je achter dijken verschuilen gaat niet meer. Als je wilt overleven moet je meedoen. Europa bestaat of je het leuk vindt of niet. De globalisering gaat door. Banken zijn nodig net als de politieke elite. 

Dat is een moeilijke boodschap maar eerlijk. Als de politici die eerlijkheid ook kunnen opbrengen dan wordt het wel weer wat.